Çizgiler; yol gösterir, hayat kurtarır!

20. yüzyılın başında Amerika Birleşik Devletleri ve İngiltere’de, kaza riski bulunan kavşaklarda sürücüleri uyarmak maksadıyla elle çizilen çizgilerle başlayan karayolu trafik işaretlemeleri, zamanla yasal bir zorunluluk halini almıştır. Yol Çizgi Makinaları, karayolu üzerinde hareket eden yaya ve taşıtları yönlendirmek ve uyarmak amacıyla; yol yüzeyinde yer alan, boya ve bu amaçla üretilmiş kimyasallarla yatay trafik işaretlemeleri uygulaması yapan ekipmanlardır.

 

Yol Çizgi Makinalarının çalışma prensibi; makine bünyesindeki tankta depolanan boyayı, mekanik yöntemlerle yol yüzeyinde şerit oluşturacak şekilde uygulamaktır. Bu işlem, ihtiyaca bağlı olarak; bir operatör tarafından itilebilen küçük makinalarla yapılabildiği gibi, büyük boya kapasiteleri için özel olarak üretilen makinalar ve kamyon üzerine monteli ekipmanlarla gerçekleştirilebilir. Yol çizgi makinalarının seçimi ve sınıflandırmasında en belirleyici faktör, uygulanacak boyanın cinsidir.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Soğuk yol çizgi boyası uygulayan makinalar

Su ve solvent bazlı soğuk yol çizgi boyaları, havalı ve havasız (airless) olmak üzere iki ayrı sistemle uygulanır. Havalı sistemde boya, bir tank içerisinde hava basıncı (5-8 bar) altındadır; bu basınç altında, boya tabancalarına gönderilir. Boya tabancasında yer alan basınçlı hava bağlantısı, tabancaya gelen boyayı atomize eder ve sprey halinde yol yüzeyine püskürtülmesini sağlar. Havalı sistem, boyanın atmosfer basıncı altında depolanıp, bir pompa ile düşük bir basınçla  tabancalara gönderilmesi ile de uygulanabilir.  Özetle havalı sistem, düşük basınçlı boyanın, boya tabancasında basınçlı hava ile atomize edilerek püskürtülmesi prensibine dayanır. Bu sistemin avantajı, boya tabancalarının, çok yüksek debilerde uygulama yapabilmesi, bu sayede yüksek operasyon hızlarına ulaşılabilmesidir. Havalı sistemde, uygun tabanca kullanmak kaydıyla, boya içerisine cam küreciği karıştırarak uygulama yapmak mümkündür.

 

Havasız (airless) sistemde; atmosfer basıncı altında depolanan boya, bir pompa ile yüksek bir basınçla (yaklaşık 200 bar) boya tabancalarına gönderilir. Basınç yüksek olduğundan, boyayı atomize etmek için basınçlı havaya ihtiyaç duyulmaz. Bu nedenle sistem havasız (airless) olarak adlandırılır. Bu sistemin başlıca avantajları; uygulanan yol çizgisinin geometrik olarak son derece düzgün; basınçlı sisteme göre boya tüketiminin düşük olmasıdır.

 

Termoplastik yol çizgi boyası uygulayan makinalar

Granül, blok veya toz haldeki termoplastik malzemeyi, belli bir sıcaklığa (yaklaşık 200 °C) kadar ısıtıp bu sıcaklıkta, yol yüzeyine uygulayan makinalardır. Soğuk yol çizgi boyası uygulayan makinalardan en önemli farkı, boyanın depolandığı tankın kızgın yağ kazanı olmasıdır. Kazan cidarındaki ısı transfer yağı, kazana bağlı brülörle ısıtılır. Yağ, kazan içerisindeki boyayı dolaylı olarak ısıtıp, uygulama sıcaklığına getirir. Bu makinalar, hava basıncı altında depolanan veya pompa ile transfer edilen termoplastik boyayı havalı sistemle, tabanca ile püskürtebilir. Bunun yanında, atmosfer basıncı altındaki boyayı, plastik ekstrüzyon ile özel bir aparata dökerek çizgi uygulaması da yapabilir. Ekstrüzyon yönteminde kullanılan otomatik aparatlarla, düz ve kesikli yol çizgilerinin yanında; nokta, tarak, dama gibi çeşitli desenli çizgi uygulamaları yapmak da mümkündür. Özellikle nokta desenli çizgi uygulamasının, çizgi görünürlüğü açısından düz çizgiye oranla çok daha iyi bir performans göstermesi, bu uygulamayı yapan teknolojiye olan ilgiyi arttırmıştır. Termoplastik boyanın uygulanabilir hale gelmesi için, boyanın ısıtılması gerektiğinden; termoplastik yol çizgi makinasına sahip kişi ve kurumların, boya ikmali için termoplastik ön ısıtıcı tanklarına da ihtiyacı vardır. Termoplastik ön ısıtıcı tankı, makinanın üzerindeki tankla aynı özelliğe sahiptir. Makina operasyon halindeyken, ikmal edilecek boyayı sıcak ve hazır olarak depolar.

 

Çift komponentli yol çizgi boyası uygulayan makinalar

Birden çok (yaygın olarak iki) komponentin karıştırılmasıyla uygulanabilir hale gelen malzeme için özel olarak tasarlanmış ekipmanlardır. Çalışma prensibi; iki komponentin belli oranlarda ekipman bünyesinde karıştırılması ve boya tabancalarına gönderilmesidir. Başlangıçta, komponentleri 1:1 oranında karıştıran ekipmanlarla yapılan uygulama; yeni nesil makinalarla iki komponenti 98:2 oranında karıştırarak uygulayabilmektedir. Bu sayede, ikinci (sertleştirici) komponent için küçük bir tank yeterlidir. Bu makinalar, soğuk boya uygulaması yapan makinalarda olduğu gibi, havalı ve havasız (airless) sistemle çalışabilir. Ancak, komponentlerin hava basıncı altında depolandığı sistemin avantajı, aynı ekipmanla, üstün bir görünürlük sağlayan noktalı çizgi uygulamasının da yapılabilmesidir. Bu ekipmanlar, makina hızına bağlı olarak boya miktarını ayarlayabilen ve tüketimi en uygun seviyede tutabilen yazılım ve donanıma sahiptir.

 

Çift komponentli yol çizgi boyası uygulayan makinalar; gelişmiş teknolojisi, uyguladığı çizgi ömrü, kalınlığı, farklı desen ve profillerde uygulama yapabilmesi, boyanın ısıtılmadan uygulanabilmesi nedeniyle, son dönemde tercih edilen makinalardır.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Orta ve büyük ölçekli yol çizgi ekipmanlarının temel donanımları

Yol Çizgi Makinalarının seçim ve sınıflandırmasında belirleyici diğer bir faktör, ekipmanın kapasite ve özellikleridir. Bu nedenle, bazı temel bilgiler göz önünde bulundurulmalıdır.

 

Hava kompresörü: Boya cinsi ve uygulama yöntemi ne olursa olsun, tüm orta ve büyük ölçekli makinalarda hava kompresörüne ihtiyaç vardır. Bu ekipmanlar için tercih edilen kompresör tipi, Dizel motor tahrikli, vidalı hava kompresörleridir.

 

Kesikli çizgi, makine seyir halindeyken tabancaların açılıp kapanması ile uygulanır. Değişken makina hızına bağlı olmaksızın, bilgisayar kontrolüyle otomatik olarak yapılan bu işlemde, boya ve cam küreciği tabancaları, ekstrüzyon ve desenli uygulama aparatları basınçlı hava kumandası ile çalışır. Bunun yanında, örneğin hava ile yol yüzeyi temizleme sistemleri gibi ekipmanlar ve diğer tüm pnömatik kontrol elemanları için basınçlı hava ve bunu üreten hava kompresörü gereklidir.

 

Boya pompası: Havasız (airless) sistemlerde, atmosfer basıncında depolanan boyayı tabancalardan püskürtmek için gereken yüksek basınç, boya pompasıyla sağlanır. Pompa, tanktan emdiği boyayı, piston veya diyafram ile sıkıştırarak tabancalara gönderir. Bu pompalar basınçlı havanın yanı sıra; hidrolik, benzin motoru gibi güç kaynaklarıyla tahrik edilebilir. Havasız (airless) sistemin yanı sıra; gerek soğuk, gerekse termoplastik boya uygulayan havalı sistemlerde, boyanın atmosfer basıncında depolanması durumunda, düşük basınç pompası kullanarak çizgi uygulaması yapılabilmektedir.

 

Yol yüzeyine uygulanan çizginin kuru film kalınlığı, pompa seçiminde dikkat edilmesi gereken en önemli kriterlerden biridir. Uzun ömürlü bir işaretlemede büyük önem taşıyan kuru film kalınlığı, uygulama teknik şartnamelerinde tanımlanır. Pompa debisi; makinanın en yüksek operasyon hızında, bu film kalınlığını sağlayabilecek düzeyde olmalıdır.

 

Tabancalar: Yol çizgi uygulaması, birlikte çalışan boya ve cam küreciği tabancalarıyla yapılır. Otomatik kontrol sistemine sahip küçük ölçekli ekipmanlarda, orta ve büyük ölçekli tüm ekipmanlarda pnömatik kontrollü otomatik tabancalar kullanılır. Yani tabancalar basınçlı hava ile açılır ve kapanır. Makinada, boya tabancalarının hemen arkasında cam küreciği tabancaları yer alır. Cam küreciği tabancası, yol yüzeyine püskürtülen veya serilen boyanın üzerine cam küreciği adı verilen reflektif özellikli tozu püskürtür. Bu sayede, çizginin gece görünürlüğü sağlanmış olur.

 

İsteğe bağlı olarak, makinalarda el tabancası da kullanılabilir. Yol yüzeyine yapılacak ok, yazı ve geometrik şekiller bu tabancalarla çizilebilir. Aynı tabancalarla, bordür taşları da boyanabilir.

 

Otomatik kontrol: Kesikli çizgi uygulaması makina üzerindeki kontrol ünitesi ile gerçekleştirilir. Kontrol ünitesi; programlanabilir elektronik ünite, elektronik hız ölçüm cihazı ve solenoid valflerden oluşur. Ölçüm cihazıyla okunan araç hızı, kontrol ünitesine gönderilir. Kontrol ünitesi, bu hız değerini ve programlanan boş ve dolu çizgi uzunluğunu kullanarak, solenoid valflere, valfler de tabancalara kumanda eder. Araç hızı ne olursa olsun, önceden programlanan ölçüde kesikli çizgi uygulanır.

 

Dolu ve kesikli çizgi ölçüleri, yolun ve çizginin konumuna göre belirli standartlarca tanımlanmıştır. Türkiye’de bu standart, Karayolları Genel Müdürlüğü tarafından belirlenmiştir. Diğer ülkelerde farklı uygulamalar söz konusu olabilmektedir.

 

Boya ve cam küreciği tankları: Tüketim oranları göz önünde bulundurulduğunda, sistemin cam küreciği kapasitesi, boya kapasitesinin1/3'ü oranında olmalıdır. Yapılacak uygulamanın miktar ve süresi, boya ve cam küreciği tanklarının kapasitelerinin belirlenmesinde büyük önem taşır.

 

Örneğin; büyük ölçekli bir yol inşaatının sonunda, inşa edilen yolun belli bir sürede işaretlenebilmesi için, günde sekiz saat çalışılacağını varsayalım. Bu süre içerisinde, en uygun periyotlarda boya ikmali yaparak, en verimli şekilde uygulama yapabilmenin yolu, doğru kapasitede tank seçimidir. Gereğinden küçük kapasitedeki tank, sıkça ikmal gerektirip,  operasyonu aksatacağından, uygun olmayabilir. Tersi durumda ise, ihtiyacın üzerindeki bir tank, büyük bir ekipman ve yakıt sarfiyatı anlamına gelecektir.

 

Hizalama: Yol çizgi şeridinin düzgün bir biçimde uygulanabilmesi için, ölçeği ne olursa olsun tüm makinaların ön tarafında bir hizalayıcı bulunur. Mekanik hizalayıcılar, makina önünde yola paralel uzanan bir profilin, yolda tanımlı bir doğrultudan hiza alması prensibine dayanır. Bu doğrultu, kaldırım, bordür taşı, mevcut çizgi gibi fiziksel bir yapı olabilir. Mekanik hizalayıcılar dışında, gündüz görünürlüğü yüksek, LASER ışını da kullanılabilir.

 

Taşıyıcı araç: Yol çizgi uygulaması için, kendi yürüyüş motoruna sahip, bu konuda özel olarak üretilen ekipmanlar kullanılabildiği gibi, kamyon üzerine monteli ekipmanlar da tercih edilebilir. Taşıyıcı araç, yani kamyon seçiminde en önemli faktör; seçilen aracın belirlenen kapasitedeki ekipmanı güvenli ve ekonomik bir şekilde taşıyabilmesidir. Bu noktada aracın taşıma kapasitesi ve boyutlarına dikkat edilmelidir.

 

Çizgiler; yol gösterir, hayat kurtarır!